Uslu telefonlar, tabletler, televizyonlar, bilgisayarlar derken evin içinde gözümüzü nereye çevirsek bir ekranla karşılaşıyoruz. Bu ekranların pek çoğu günlük işlerimizi basitleştiriyor ancak çocuklar üzerindeki tesirleri pek de erişkinlerdeki gibi değil. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki uzun müddet süresince ekrana bakan çocukların zekasal ve psikolojik sağlıkları negatif istikamette etkileniyor.

Özellikle 6 yaşından ufak çocuklarda ekrana bakma süresi ne kadar çoğalırsa zekasal ve psikolojik gelişimin de bir o kadar yavaşladığı görüldü. Başka Bir Deyişle oyalansın diye yemek yerken çocuğunuzun önüne koyduğunuz bir uslu telefon, onun tüm yaşamını etkileyebilir. Peki, ne yapmak gerekiyor? Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki negatif tesirlerine ve bunu nasıl hudutlandırabileceğinize gelin yakından bakalım.

Ekran süresi bütün olarak nedir?

Ayrıntılara geçmeden evvel ekran zamanının ne olduğundan kısaca bahsetmekte bereket var. Ekran süresi, bir şahsın uslu telefon, tablet, televizyon, bilgisayar gibi bir aygıtın ekranına baktığı müddeti ifade eder. Çoğu zaman televizyon izleme ile eş görülse dahi günümüz teknolojisinde artık ekran süresi bununla hudutlu değil.

Artık beyaz eşyaların dahi üzerinde ekran var ancak bahsedilen müddete bunlar dahil değil. Şahsın alakasını sürükleyen, dikkatini vermek zorunda olduğu görüntülerin izlenme süresi, ekran süresi olarak hesaplanır. Bu müddetin uzaması hem çocukları hem de erişkinleri negatif istikamette etkilemektedir. Ancak çocuklar üzerindeki negatif tesirinin yoğunluğu münazarasızdır.

Çocuklar için ideal ekran süresi ne kadar olmalı?

Dünya Sağlık Teşkilatı, 2 yaşından başka bir deyişle 24 aylıktan ufak çocukların netlikle hiçbir ekrana bakmaması gerektiğini söylüyor. Amerikan Pediatri Yüksekokulu ise bunu azıcık daha rahatlatıyor ve 6 aydan büyük bebeklerin görüntülü konuşma ya da eğitici video izlemek gibi sebeplerle ekrana bakabileceklerini söylüyor.

2.5 – 5 yaş arası çocuklar günde bir saati geçmemek şartıyla ekran karşısında süre geçirebilirler. 6 yaş ve üzerindeki çocukların ekran süresi yönetimi ise ailelerin kontrolüne vazgeçilebilir. Ancak ekran zamanının, çocuğun fiziksel etkinliklerini kısıtlamasına ya da uyku kumpasını bozmasına asla izin verilmemeli.

Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki negatif tesirleri nelerdir?

San Diego Eyalet Üniversitesi ve Georgia Üniversitesi’nin beraber asıllaştırdıkları bir çalışma, uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki negatif tesirlerini ortaya koyuyor. Günde bir saatten fazla ekrana bakan ve elektronik makinelerle süre geçiren çocukların psikolojik sıhhatinin bozulduğu net bir biçimde gözlemlendi.

Ergenlik çağındaki çocukların vasati ekrana bakma süresi 7 saat. Vahim bir müddet. Bu kadar uzun ekran vaktine maruz kalan çocuklar, günde bir saat ekran vaktine maruz kalan çocuklara göre çok daha zorlu bir öğrenişsel gayret halindeler. Başka Bir Deyişle uzun müddet ekrana bakan çocuklar, us sağlıklarını gözetmek için gayret veriyorlar.

Bu kadar uzun ekran vaktine maruz kalan çocuklar evham ve bunalım geliştirmeye daha yatkın oluyorlar, duygularını hakimiyet etmekte zorluk yaşıyorlar, münazaracı ve tartışmacı oluyorlar, dikkat dağınıklığına sahip oldukları için mesullüklerini yerine getirmekte zorlanıyorlar. 

Ekran başında süre geçirmenin pozitif tesirleri var mı?

Elbette hem çocuklar hem de erişkinler için ekran başında süre geçirmenin negatif olduğundan daha çok pozitif tesirleri de var. Misalin, şu anda bu yazıyı okuyarak bilgi sahibi olmanız dahi pozitif bir tesir. Buna eş pozitif bir tesir, 2 yaşından ufak çocukların görüntülü konuşma ile akrabalarıyla görüşmesi sırasında da görülüyor.

Görüntülü konuşma yaparak aile ve akraba ilişkilerini bilen çocukların zekasal gelişimi de buna uygun olarak şekilleniyor. Aynı biçimde farklı makineler üzerinden izlenen ve oynanan, çocuklar için özel olarak planlanmış eğitici videoların izlenmesi ve eğitici uygulamaların kullanılması da çocukların gelişimine pozitif istikamette katkı sağlıyor. 

Bu noktada en büyük mesullük ebeveynlere düşüyor. 2 yaşından sonra çocuğunuz ekranla günde bir saat süre geçirebilir. Ehemmiyetli olan, bu müddet süresince nasıl bir tesire maruz kaldığıdır. Oturup sizinle aynı diziyi izlemesin. Onun için özel olarak hazırlanmış çizgi filmleri ya da değişik videoları izlesin. Emin olun, bu kolay adımlar dahi çocuğunuzun tüm yaşamını değiştirecektir.

Çocukların ekrana daha az bakmaları için ne yapmak gerekiyor?

Ebeveynler salonda oturmuş televizyon izleyip bir yandan sosyal medyada takılırken hangi çocuk odasına gidip kitap okur? Ebeveynlerin bu mevzuda çocuklarına misal olmaları gerekiyor. Şayet çocuğunuzun kitap okumasını, ders çalışmasını ya da oyuncaklarıyla oynamasını istiyorsanız bir zahmet televizyonu kapatacak ve telefonunuzu kenara koyacaksınız.

Ekran zamanını hudutlandırmak için bir tasarı yapmak son derece ehemmiyetli. Çocuğunuzun beğendiği ya da hep beraber güvenle izleyebileceğiniz bir şeyler kesinlikle vardır. Bunları tanımlamalı ve çocuğunuzun ekran müddetinde bunları izlemesini tasarlamalısınız. Böylece hem çocuğunuzu negatif tesirlerden gözetirsiniz hem de sevinçle süre geçirirsiniz.

Yaşı azıcık daha gelişen ve hakimiyet edilmesi güçleşen çocuklar için devreye hayal eforunuz girmeli. Ekrana bakmadan oynayabileceğiniz oyunlar bulun, farklı etkinliklere katılın, caddeye çıkın, beraber bir şeyler yaratın. Çocuğunuza erişkin olmadan evvel sanal dünyanın tek alternatif olmadığını, yapabileceği daha onlarca farklı şey olduğunu öğretin. Emin olun, kendiliğindene eğlenebilen çocuklar geliştikleri zaman çok daha güçlü fertler olacaktır. 

Uzun süreli ekrana bakmanın çocuklar üzerindeki negatif tesirlerinden bahsettik ve bu müddeti hudutlandırmak için neler yapabileceğinizi kavrattık. Teknoloji en büyük dayanakçımız ancak doğru kullanmayı öğrenmezsek bir sonraki nesil için bir trajedi olabilir. Bu sebeple şuurlu olmalı ve her şeyin sanal dünyadan ibaret olmadığını çocuklarımıza anlatmalıyız.